ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
Στις 22.Οκτωβρίου οι φοιτητές ψήφίζουν πρόγραμμα 14 σημείων , στο οποίο ζητούν το διορισμό του Ναγκυ στη θέση του πρωθυπουργού..
Ζητούσαν: - ένα σοσιαλισμό προσαρμοσμένο στις εθνικές συνθήκες
- πολυκομματικό σύστημα
-ελεύθερες εκλογές
-αποχώρηση των σοβιετικών στρατευμάτων από τη χώρα
Αυτό το πρόγραμμα θεωρήθηκε από το κόμμα αντεπαναστατικό. Γενικός Γραμματέας του ήταν τότε ο Γκέρου.
23 Οκτώβρη μεγάλη φοιτητική διαδήλωση στη Βουδαπέστη με κεντρικό σύνθημα την ελευθερία του τύπου και ελεύθερες εκλογές.
24 Οκτώβρη: 200.000 πολίτες συγκεντρώνονται μπροστά στη βουλή και φωνάζουν «Ο Ναγκυ στην κυβέρνηση. Ο Ράκοσι στο Δούναβη» Το κόμμα με τον Γκέρου αποφαίνεται ότι οι διαδηλώσεις «είναι έργο αντεπαναστατικών και φασιστικών δυνάμεων» (ο Γκέρου στο ράδιο ονομάζει τους διαδηλωτές csöcselik (χυδαίος όχλος).
Ο Ναγκυ γίνεται πρωθυπουργός.
Ο Ναγκυ υπόσχεται πολυκομματικό σύστημα. Ο Κάνταρ τότε είναι ήδη ο νέος ΓΓ του κόμματος. Σε συννενόηση μαζί του ο Ναγκυ προχωρεί στον ανασχηματισμό της κυβέρνησης με τη συμμετοχή κομμάτων του συνασπισμού του 1945: Αγροτικό Κόμμα, Κόμμα των Μικροιδιοκτητών, Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Θα πρέπει να πω ότι μόνον η αριστερή πτέρυγα του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος στηρίζει την κυβέρνηση συνασπισμού του Ναγκυ, με τον Μάροσαν Γκιούργυ, τον Σάκασιτς Άρπαντ και άλλους. Η ηγεσία του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος, με την Κέτλυ Άννα, δηλώνει ότι δεν στηρίζει μια κυβέρνηση στην οποία κυριαρχούν οι κομμουνιστές, δηλαδή οι εκπρόσωποι ενός ιστορικά ξοφλημένου κόμματος.
Στο μεταξύ, με πρωτοβουλία του Κάνταρ διαλύεται το ρακοσικό Κόμμα και στη θέση του δημιουργείται το Ουγγρικό Σοσιαλιστικό Κόμμα των Εργατών, το οποίο δίνει έμφαση στην επαναστατική και δημοκρατική ιστορική παρακαταθήκη του εργατικού κινήματος της Ουγγαρίας: Επανάσταση των Συμβουλίων το 1919 και ίδρυση του Ουγγρικού Σοσιαλιστικού¨ Κόμματος των Εργατών, την περίοδο του μεσοπολέμου, με αιχμή την πάλη κατά του φασισμού το οποίο και επιδιώκει τη συνεργασία με τους σοσιαλδημοκράτες και τους δημοκράτες γενικότερα πάνω σ αυτή τη βάση.
Η Σ.Ε.δεν δέχεται αυτή την εξέλιξη
Ωστόσο διευρύνεται το κίνημα για τη δημιουργία εργατικών συμβουλίων στη Βουδαπέστη και σε όλη τη χωρα, χωρίς τη σαφή στήριξη ακόμα και από το κόμμα του Κάνταρ, αλλά και χωρίς την αντιπαράθεση κυβέρνησης Ναγκυ, και του Κάνταρ, μάλλον με τη συμπάθειά του όσο φτάνουμε προς την 1-η Νοέμβρη με την περίφημη ομιλία του στο ραδιόφωνο.
Ας πάμε όμως για λίγο πίσω στις 23 Οκτωβρίου όταν έχουμε την πρώτη μεγάλη φοιτητική διαδήλωση στη Βουδαπέστη εναντίον του καθεστώτος Ράκοσι, η οποία δεν έχει ακόμα τα χαρακτηριστικά της εξέγερσης.
Στις 23 Οκτωβρίου επιστρέφει στη Βουδαπέστη από την Κίνα η αντιπροσωπεία του κόμματος με τον Γκέρου και τον Κάνταρ, που είχαν πάει στο συνέδριο του ΚΚ Κίνας. Εξαιτίας των γεγονότων συνέρχεται αμέσως η Κ.Ε. του κόμματος. Εκτιμά ότι δεν εμπνέει ανησυχία η κατάσταση. Ωστόσο αποφασίζουν την απαγόρευση των διαδηλώσεων. Το υπουργείο εσωτερικών απαγορεύει τις συγκεντρώσεις στη Βουδαπέστη, (298). Οι φοιτητές δεν υπακούουν. Ο υπουργός εσωτερικών Πίρος διαπιστώνει ότι το διάταγμα για την απαγόρευση δεν μπορεί να λειτουργήσει. Με απόφασή του ανακαλείται η απαγόρευση.
Το Π.Γ. του κόμματος συνεδριάζει διαρκώς.... Ωστόσο, σε αντίθεση με τους Πολωνούς επιλέγουν τη σύγκρουση με τους διαδηλωτές. Ο Γκέρου
μιλά στο ραδιόφωνο όπου ονομάζει τους διαδηλωτές όχλο. (299 )
Την άλλη μέρα, 24 Οκτώβρη ο Κάνταρ μιλά στο ραδιόφωνο διαφοροποιημένος από το πνεύμα του Γκέρου. ο οποίος ήταν υπέρ της σύγκρουσης με τους εξεγερμένους Σε όμιλία του στο ραδιόφωνο λέει : « Στην αρχή η διαδήλωση της φοιτητικής νεολαίας ξενικά με αποδεκτά αιτήματα, όμως ραγδαία εκφυλλίζεται σε διαδήλωση εναντίον του λαικοσημοκρατικού μας συστήματος. Καλυπτόμενη από αυτή τη διαδήλωση ξεσπά ένοπλη επίθεση. Μόνο με ένθερμο θυμό μπορούμε να μιλήσουμε γι αυτή την επίθεση, με την οποία εξεγέρθηκαν εναντίον της πρωτεύουσας της πατρίδας μας αντεπαναστατικά και αντιδραστικά στοιχεία , εναντίον του συστήματός μας της λαϊκής δημοκρατίας, εναντίον της εξουσίας της εργατικής τάξης»(Χούσαρ,1-ος τόμος, σελ.300).
Ο Κάνταρ συμφωνεί με την πρόταση για ριζικές μεταρρυθμίσεις ,θέτοντας ως όρο τη παύση του ένοπλου αγώνα!
Στο μεταξύ προτείνεται η καθαίρεση του Γκέρου από το Π.Γ. Ο Ναγκυ υποχωρεί κάτω από την πίεση του Κάνταρ,ο οποίος δεν συμφωνεί με αυτή την πρόταση.
Με την υπογραφή του Ναγκυ ως πρωθυπουργού δημοσιεύεται το διάταγμα για την επιβολή του στρατιωτικού νόμου .
Ο Κάνταρ γίνεται γενικός γραμματέας του κόμματος .Στις 25 Οκτωβρίου το ΠΓ καθαιρεί τον Γκέρου και εκλέγει τον Κάνταρ ως Γ.Γ. του κόμματος – στη συνεδρία του Π.Γ. βρίσκεται και ένας σοβιετικός, (300- 301)
Εξάλλου, Μικογιάν, Σουσλόφ και Σέροφ (υπουργός Δημοσίας Ασφάλειας της ΕΣΣΔ) βρίσκονται στη Βουδαπέστη.
Κάνταρ και Ναγκυ στην έκθεσή τους στην Κ.Ε.του ΚΚΣΕ υπόσχονται ότι «στο διάγγελμα της Κ.Ε.του κόμματος προς το λαό δεν θα συμπεριλάβουν την αποχώρηση των σοβιετικών στρατευμάτων από τη χώρα». (Χούσαρ, όπ.π. σελ. 306)
Σε ανακοίνωσή της στις 26 του μηνός η Κ.Ε. του κόμματος λέει ότι «μετά την αποκατάσταση της τάξης τα σοβιετικά στρατεύματα ανυπερθέτως θα επιστρέψουν στις βάσεις τους», (306)
Είναι ενδιαφέρον ότι σ αυτή τη φάση το ραδιόφωνο Ελεύθερη Ευρώπη εφαρμόζει έντονη αντι – Ναγκυ γραμμή.
Στις 27 -28 του μηνός η κυβέρνηση Νακγυ επιχειρεί να περάσει τη γραμμή: όσοι από τους εξεγερμένους καταθέσουν τα όπλα δεν θα έχουν συνέπειες. Όσοι συνεχίζουν θα παταχθούν.
Διαπιστώνουν- εκτιμούν ότι οι κινητοποιήσεις στην επαρχία δεν έχουν αντεπαναστατικό χαρακτήρα
Ο Νάγκυ διαφωνεί έντονα με την πρόταση για την δυναμική κατάργηση της ένοπλης ομάδας που βρισκόταν στον κινηματογράφο Κόρβιν,( 308)
Ο Σουσλόφ συμφωνεί με την πρόταση για τη διάλυση της ΑVΗ και τη συγχώνευση των μελών της στη νέα εξουσία.
Έχουμε την πρώτη στρατιωτική επέμβαση των σοβιετικών στις 25 του μηνός.
Δυσαρέσκεια του ΚΚ Κίνας για την στρατιωτική επέμβαση της Σ.Ε. Λέγοντας ότι αυτές είναι ανεξάρτητες χώρες στη σφαίρα επιρροής της. Αυτά δημοσιεύονται στον ουγγρικό τύπο
Τα συμβούλια περιοχών, επιχειρήσεων καθώς και τα εθνικά συμβούλια, τα επαναστατικά συμβούλια των σπουδαστών, η Επαναστατική Επιτροπής της Ουγγρικής Διανόησης ζητούν την ανασυγκρότηση της κυβέρνησης....Στο Διάβημα των νομαρχιακών συμβουλίων του νομού Μπόρσοντ και της Βουλής των σπουδαστών ζητείται μεταξύ των άλλων η άμεση αποπομπή όλων των σταλινικών από την κυβέρνηση, η σύσταση προσωρινής κυβέρνησης υπό την ηγεσία του Ναγκυ καθώς και η προκήρυξη σε δυο μήνες ελεύθερων εκλογών. Στο διάβημα αυτό υπάρχουν και αιτήματα για τον εργατικό έλεγχο.
Οι Ναγκυ και ο Κάνταρ διαπιστώνουν ότι οι προσπάθειές τους για διαπραγμάτευση με τους εξεγερμένους για την παύση της ένοπλης εξέγερσης αποτυχαίνουν
Ωστόσο, αυτές οι διαπραγματεύσεις έχουν κάποιο αποτέλεσμα. Θετική είναι η απήχηση άρθρου της Σάμπατ Νεπ «Χαιναλοντικ» (Χαράζει) γραμμένο σ αυτό το πνεύμα.
Το Συμβούλιο Βουδαπέστης ζητά τη συγκρότηση κυβέρνησης εθνικής ενότητας υπό την ηγεσία του Ναγκυ. Αυτή η πρόταση εκτιμάται από Ναγκυ και Κάνταρ ως θετική.Στο ίδιο πνεύμα είναι και οι επιστολές προς την κυβέρνηση πολλών συμβουλίων της Βουδαπέστης.
Στις 29 -30 Νοεμβρίου αντιπροσωπίες των εργατικών και εθνικών συμβουλίων , των επαναστατικών επιτροπών επισκέπτονται την κυβέρνηση, τον Ναγκυ που είχε μετακομίσει στη βουλή. Σ αυτές τις συναντήσεις συμμετέχει και ο Κάνταρ (Χούσαρ, όπ.π.σελ. 316)
Ομάδα νέων από την προλεταριακή συνοικία όπου μεγάλωσε ο Κάνταρ (Τουζολτο ούτσα) επισκέπτεται τον Κάνταρ και εκφράζει τις αντικρατικές, αντιεξουσιαστικές της απόψεις.
Η συζήτηση μαζί τους έπεισε τον Κάνταρ ότι η εξέγερση ήταν αυθόρμητη, ότι δεν υπήρχε προηγούμενο σχέδιο, όπως πίστευε ως τότε, λέγοντας ότι η κατάληψη του ραδιοσταθμού, του τηλεφωνικού κέντρου, της διοίκησης της αστυνομίας έπειθαν ότι υπήρχε σχέδιο, και ότι επρόκειτο για αντεπανάσταση.
Υπήρξε πρόταση από μεριά εξεγερμένων κομμουνιστών προς τον Κάνταρ να αποδεχτεί το κόμμα τα αιτήματα των εξεγερμένων με σκοπό όχι να ευνουχίσει την επανάσταση, αλλά να γίνει μέρος της.
Στις 30 Οκτωβρίου καλείται σε συνεδρίαση το κυβερνητικό προεδρείο το οποίο παίρνει την εξής απόφαση:
1.Με βάση τη συμμαχία του 1945 επιτρέπει την οργάνωση των κομμάτων (της συμμαχίας του 1945 – Θ.Β.) και έτσι αποκλίνει από το δρόμο του μονοκομματικού συστήματος.
2. Για την αποτελεσματικότερη διακυβέρνηση συγκροτεί επταμελές υπουργικό συμβούλιο αποτελούμενο από τους Ναγκυ Ιμρε, Τίλδυ Ζόλταν, Κάνταρ Γιάνος, Λοσοντσι Γκήζα, Κοβατς Μπήλα, Ερντεη Φέρετς καθώς και αυτόν που θα προτείνει το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα.
3. Απευθυνόμαστε προς τη σοβιετική κυβέρνηση για την επίσπευση της αποχώρησης των σοβιετικών δυνάμεων.
Για όλα αυτά αμέσως μετά τη συνεδρία στο ραδιόφωνο θα προβούν σε δηλώσεις οι Ναγκυ Ίμρε, Τίλντι Ζόλταν και Κάνταρ Γιάνος». (Χούσαρ, όπ. π. σελ. 319)
Το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα δεν στέλνει κανέναν με το αιτιολογικό ότι δεν προτίθενται να συμμετάσχουν σε μια κυβέρνηση στην οποία πλειοψηφύν οι κομμουνιστές – θεωρώντας το κομμουνιστικό κόμμα ένα κόμμα αποτυχημένο.
Ο Κάνταρ δήλωσε ότι με την απόφαση για συμμαχική κυβέρνηση συμφωνούν όλα τα μέλη του κόμματος Οι αρχές μας απαιτούν «καθαρά,δίκαια μέσα». Ωστόσο, Τη στιγμή της ομιλίας του Κάνταρ τα περισσότερα γραφεία του κόμματος στη Βουδαπέστη είχαν καταληφθεί από τους εξεγερμένους. Εξάλλου η συγκρότηση του νέου κόμαμτος δεν προχωρεί.
Οι οργανώσεις των μη κομμουνιστικών κομμάτων που συμμετέχουν στην κυβέρνηση διατυπώνουν πιο ριζοσπαστικές θέσεις από εκείνες του υπουργικού συμβουλίου.
Στις 30 Οκτωβρίου ο Κάνταρ μαζί με τους Τίλντι Ζόλταν και Έρντει Φέρεντς δέχονται αντιπροσωπεία 10 επαναστατικών οργανώσεων Οι εκπρόσωποί τους επαναλαμβάνουν τα αιτήματά τους:
1. Άμεση έξοδο από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας
2. Ουδετερότητα της χώρας
3. Η εθνική κυβέρνηση να προχωρήσει άμεσα στην προετοιμασία για γενικές εκλογές με μυστική ψηφοφορία
4. Άμεση συγκρότηση των ελεύθερων συνδικάτων
5.Εξασφάλιση του δικαιώματος των εργατών για απεργία
6.Στήριξη και εξοπλισμός των εργατικών συμβουλίων, κ.ά. ,
Ομάδα εξεγερμένων σκοτώνει τον γραμματέα της κομματικής οργάνωσης Βουδαπέστης Μέζου ΄Ιμρε ο οποίος κρατώντας λευκή σημαία πήγαινε προς τους εξεγερμένους να συζητήσει μαζί τους. Ο Μέζου Ίμρε ήταν στενός φίλος του Κάνταρ... Ωστόσο, εκτιμήθηκε ότι αυτή η ενέργεια δεν εξέφραζε το γενικότερο κλίμα και τη στάση των εξεγερμένων κατά των κομματικών στελεχών και των κομματικών οργανώσεων... Παρόλα αυτά η δολοφονία αυτή επηρέασε τον Κάνταρ....
Όμως, την ίδια μέρα, στις 30 του μηνός ανακοινώνεται η ίδρυση του νέου κόμματος. Οι ιδρυτές του δίνουν έμφαση στις επαναστατικές, αλλά και τις δημοκρατικές παραδόσεις της Αριστεράς Είναι ενδιαφέρον ότι αρχικά σχεδίαζαν την εξασφάλιση 30 υπογραφών κάτω από την ανακοίνωση. Τελικά το κείμενο υπογράφτηκε μόνον από τα μέλη του Εκτελεστικού Γραφείου, στο οποίο συμμετείχε και ο Λούκατς Γκιούργκυ. Η ίδρυση του νέου κόμματος συνοδεύτηκε και από την μετονομασία του κεντρικού δημοσιογραφικού οργάνου του κόμματος Η Σάμπαντ Νεπ - Ελεύθερος Λαός) μετονομάστηκε Νεπσαμπατσάγκ (Λαϊκή Ελευθερία).
1-η Νοεμβρίου Η κυβέρνηση αποφασίζει την αποχώρηση από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας και την εξαγγελία της ουδετερότητας της χώρας. Ο Κάνταρ δεν καταψηφίζει αυτές τις αποφάσεις. Εξαρτά την αποδοχή της απόφασης από τη συνάντησή του με τον Αντρόποφ, πρεσβευτή της Σ.Ε. στην Ουγγαρία. (Χούσαρ,όπ. π. σελ 325)
(Συνεχίζεται)
