1956. Στη χώρα βαθμιαία δημιουργείται μια κατάσταση η οποία είχε τα χαρακτηριστικά της επαναστατικής κρίσης, με έντονα τα στοιχεία της εθνικής κρίσης. Η κρατική εξουσία δεν μπορούσε πλέον να κυβερνά όπως κυβερνούσε ως τότε και ο λαός δεν ήθελε να κυβερνηθεί και να ζει όπως μέχρι τότε. Η κατάσταση αυτή κορυφώθηκε τον Οκτώβρη, με τη λαϊκή εξέγερση.
Το ιστορικό αυτής της εξέλιξης. Τί προηγήθηκε;
1. Προηγήθηκαν οι εξεγέρσεις στην Ανατολική Γερμανία, το 1953 , και στην Πολωνία το 1956. Στην Ανατολική Γερμανία η εξέγερση δεν πήρε μεγάλες διαστάσεις και δεν οδήγησε σε αλλαγές στην ηγεσία του κόμματος και στο κόμμα, δεν οδήγησε σε αλλαγές στην πολιτική τουκόμματος. Αντίθετα στην Πολωνία έφερε (ύστερα και από συνεννόηση με τους σοβιετικούς) τον αντισταλινικό Βλαντισλάβ Γκομούλκα στην εξουσία - έγκληστος και αυτός στις φυλακές του σταλινικού καθεστώτος όπως και ο Κάνταρ στην Ουγγαρία.... Οι εξελίξεις στην Πολωνία είχαν ιδιαίτερη επίδραση στους Ούγγρους, και στο ίδιο το κομμουνιστικό κόμμα, πέραν του στενού, αυστηρά σταλινικού, κύκλου στελεχών γύρω από το Ράκοσι, με σκληρό πυρήνα την λεγόμενη αργότερα κλίκα – Ράκοσι (Ράκοσι- Γκέρου- Φάρκας Μίχαη). Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι Ούγγροι τρέφουν φιλικά αισθήματα προς τους Πολωνούς, επειδή στην επανάσταση του 1848 εναντίον των Αψβούργων οι Πολωνοί τους συμπαραστάθηκαν, ενώ ο Πολωνός στρατηγός Μπεμ έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην ουγγρική επανάσταση. Δεν είναι τυχαίο ότι η πρώτη φοιτητική διαδήλωση στη Βουδαπέστη στις 23 Οκτωβρίου, που σηματοδότησε και την έναρξη της παλλαϊκής εξέγερσης των Ούγγρων, είχε ως σημείο συνάντησης την πλατεία Μπεμ ,όπου είναι στημένο το άγαλμα του Μπεμ.
2. Σ αυτή την εξέλιξη σημαντικός σταθμός ήταν η λειτουργία του Κύκλου- Πέτεφι το 1956. Ο Κύκλος- Πέτεφι : Δημιουργήθηκε το 1951 από διανοούμενους στα πλαίσια της Δημοκρατικής Ένωσης
-----------------------
* Από τις πηγές που χρησιμοποίησα για την εξέλιξη των γεγονότων στην Ουγγαρία το 1956 σημαντικότερη είναι η μελέτη του Ούγγρου κοινωνιολόγου καθηγητή πανεπιστημίου Χούσαρ Τίμπορ : ΚάνταρΓιάνος. Πολιτική βιογραφία, εκδόσεις Szabad Ter kiado και Kossuth kiado, 2001 (1-os τόμος),2003 (2-ος τόμος)
-------------------------------------------------------------
Νέων, δηλαδή της οργάνωσης της νεολαίας του κόμματος. Το 1956 γίνεται χώρος συζητήσεων με τη συμμετοχή διανοουμένων, μαζί και δημοσιογράφων, που ήταν σε μια αντισταλινική αντίληψη, στο πνεύμα του 20- ου συνεδρίου του ΚΚΣΕ, υπό την επίδραση και των αντιλήψεων του Ναγκυ Ίμρε, της κριτικής που ο Ναγκυ ασκούσε στο ρακοσικό κόμμα και στην πολιτική του. Σ αυτές τις συζητήσεις μεγάλη ήταν η συμμετοχή της φοιτητικής νεολαίας,. Συμμετείχαν ακόμα και νέοι από το χώρο της σπουδαστικής νεολαίας. Κεντρικό ρόλο στις συζητήσεις αυτές είχε ο Λούκατς, με τη σχολή του, τους μαθητές του. Εδώ ο Λούκατς ανήγγειλε την κίνηση για την ανανέωση του μαρξισμού. Στον Κύκλο – Πέτεφι συζητούσαν θέματα που είχαν να κάνουν με την ερμηνεία του μαρξισμού, του μαρξισμού- λενινισμού, και κυρίως θέματα που αφορούσαν την πολιτική του κόμματος, θέματα δημοκρατίας και ελευθερίας, με αναφορά στο ρόλο της εργατικής τάξης, των εργατών στα εργοστάσια και ευρύτερα, αλλά και θέματα που αφορούσαν το μοντέλο οικονομίας που εφάρμοζε το κόμμα, στο πρότυπο του σοβιετικού σταλινικού μοντέλου. Οι συζητήσεις στον Κύκλο- Πέτεφι είχαν μεγάλη απήχηση στην αριστερή ουγγρική διανόηση με επιπτώσεις ακόμα και στους κόλπους της ηγεσίας του κόμματος, καθώς και στους προβληματισζόμενους συνδικαλιστές και τους εργάτες, αλλά και σε ευρύτερα στρώματα του λαού, αφού ο τύπος, τα ΜΜΕ έδιναν αναφορά για ότι συνέβαινε εκεί.
Μετά την καταστολή της εξέγερσης η επίσημη θέση αποτυπώνεται στο Νέο Ουγγρικό Λεξικό ως εξής: Το 1956 «η ρεβιζιονιστική φράξια του Ναγκυ Ίμρε και διάφορα αντεπαναστατικά στοιχεία χρησιμοποίησαν τις συζητήσεις στον Κύκλο- Πέτεφι για την ανάπτυξη της πολιτικής τους που στρέφονταν κατά της Σ.Ε., κατά της λαϊκής δημοκρατίας και κατά του κόμματος, με σκοπό την προετοιμασία της αντεπαναστατικής εξέγερσης. Μετά την καταστολή της αντεπαναστατικής εξέγερσης ο Κύκλος- Πέτεφι έπαψε να λειτουργεί» (Νέο Ουγγρικό Λεξικό, έκδοτικό της Ακαδημίας Επιστημών, 1961).
Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι ο Ναγκυ Ίμρε ακόμα το 1995 είχε γράψει : «Ο εκφυλισμός της εξουσίας, η εμφάνιση του βοναπαρτισμού στην Ουγγαρία δεν είναι πρόσφατη. Οι ρίζες τους πηγαίνουν στα χρόνια όταν με αποδεδειγμένα ψευδείς κατηγορίες είχαν οργανωθεί δίκες σκοπιμότητας για συνομωσίες και για εγκλήματα από μία κλίκα με ηγέτη το Ράκοσι. Αυτό, μαζί με τη δράση της αντίδρασης κατέστρεψε τα θεμέλια της ουγγρικής δημοκρατίας...».(Χούσαρ , Κάνταρ, 1-ος τόμος, 2001, σελ. 290). Στο μεταξύ ο Τολιάτι μίλησε για τον εκφυλισμό του συστήματος στη Σ.Ε. Αυτά δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα του κόμματος,, τη Σάμπατ Νεπ
Παράλληλα με την επίδραση των συζητήσεων στον Κύκλο- Πέτεφι κατακτά έδαφος στη σκέψη της κομματικής διανόησης ή και στελεχών του κόμματος ο διαχειριστικός σοσιαλισμός της Γιουγκοσλαβίας. Διαμορφώνεται ένα ρεύμα ενδιαφέροντος και συμπάθειας προς το γιουγκοσλαβικό μοντέλο και προς την ιδέα των εργατικών συμβουλίων, προς την ιδέα του σοσιαλισμού των σοβιέτ στη λενινιστική αντίληψη. Οι παρεμβάσεις του Λούκατς, και άλλων στον Κύκλο-Πέτεφι ενισχύει και αυτή την ιδέα. Εξάλλου, ο Λουκάς, όπως ήδη έχω πει, ξεκινά από εκεί ένα κίνημα για την ανανέωση του μαρξισμού, με καθαρά αντισταλινική αιχμή.. Και είναι το 1956 έντονη η απαίτηση για την απομάκρυνση του Ράκοσι από ΓΓ του κόμματος. Στο μεταξύ, το 1954, είχε αποφυλακιστεί ο Κάνταρ και είχε καταλάβει το 1956 τη θέση του στην Κ.Ε. και πλησιάζοντας προς τον Οκτώβρη τη θέση του και στο Π.Γ. του κόμματος Ο Κάνταρ που το 1951 ρίχτηκε στη φυλακή αποκαταστάθηκε το 1954 και έγινε ο δεύτερος τη τάξει ηγέτης του κόμματος. . Ωστόσο, μόνον τον Ιούνιο του 1956 αντικαταστάθηκε ο Ράκοσι από τον Γκέρου και τον Οκτώβρη αντικαταστάθηκε ο Γκέρου από τον Κάνταρ.
(Συνεχίζεται…)
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Νέα Προοπτική 9 και 23 Δεκεμβρίου 2006
