Αυγή 18/2/2007
Από τον πολίτη του έθνους στον πολίτη του κόσμου,
Ελένη Κανακίδου –Βούλα Παπαγιάννη,
εκδόσεις Τυπωθήτω – Γιώργος Δαρδανός, 2006 Δημοσίευση στην ΕΠΟΧΗ
Το θέμα αυτό, ιδιαίτερα από τον Καντ και μετά, απασχολεί όχι μόνον τη φιλοσοφία, αλλά σε αυξημένο βαθμό την εθνολογία, καθώς και την κοινωνιολογία με θεωρητικά ενδιαφέροντα. Η διαδικασία παγκοσμιοποίησης της ανθρωπότητας, σε συνδυασμό με το φαινόμενο της πολυπολιτισμικότητας έφεραν στο προσκήνιο της συγκεκριμένης, τώρα πλέον, έρευνας το πρόβλημα της εθνικής και της οικουμενικής πολιτισμικής ταυτότητας λαών. και ατόμων. Οι συγγραφείς του βιβλίου λειτουργώντας στο πνεύμα της εποχής μας ασχολούνται ακριβώς με αυτό το κρίσιμο θέμα. Και είναι στο ενεργητικό τους το ότι μιλώντας για τη μετεξέλιξη του πολίτη του έθνους σε πολίτη του κόσμου δεν αναφέρονται σε μια οριστικοποιημένη πραγματικότητα. Πολύ περισσότερο εστιάζουν την προσοχή τους στις αντιφάσεις που παρακολουθούν αυτή την αδιαμόρφωτη κοινωνικοιστορική και πολιτισμική διαδικασία. Το κάνουν αυτό βασιζόμενες στη μελέτη μιας αρκετά πλούσιας βιβλιογραφίας.
Γνωρίζουν πολύ καλά ότι πρόκειται για μια διαδικασία η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, και πολύ περισσότερο γνωρίζουν τις δυσκολίες αυτής της μετάβασης, η οποία εξάλλου δεν μπορεί ακόμα να τεκμηριωθεί ως μια διαδικασία διαλεκτικής άρνησης με τα χαρακτηριστικά κάποιας νέας σύνθεσης. Μάλιστα, αναφερόμενες στη σχετική βιβλιογραφία τονίζουν την εμμονή στην εθνική πολιτιστική ταυτότητα λαών και ατόμων, πράγμα που καθιστά τη διαδικασία μετεξέλιξης του πολίτη του έθνους σε πολίτη του κόσμου ιδιαίτερα περίπλοκη έως αμφίβολη για το ιστορικά προβλεπτό μέλλον.
Και για το λόγο αυτό η μετεξέλιξη του πολίτη του έθνους σε πολίτη του κόσμου εμ φανίζεται περισσότερο ως πρόβλημα, παρά ως μια κατασταλαγμένη πραγματικότητα, ορισμένη έστω ως κυρίαρχη τάση της εποχής μας. Πάντως, αναμφισβήτητα πρόκειται για μια πραγματική τάση, την οποία κανένας λαός δεν μπορεί να αγνοήσει και δεν επιτρέπεται να αφεθεί να συρθεί άκριτα σ αυτή τη διαδικασία Αντίθετα οφείλει συνειδητά να προσδιορίσει τη θέση του σ αυτή τη διαδικασία και να επιδιώξει την αυτόνομη παρέμβασή του ή έστω την αυτόνομη προσαρμογή του σ αυτή τη διαδικασία, η ολοκλήρωση της οποίας βέβαια είναι αδιανόητη με δεδομένο τον κυριαρχικό ρόλο του κεφαλαίου, και των πολιτικών δυνάμεων που το εκφράζουν.
Αυξημένη είναι επίσης η δυσκολία διερεύνησης του προβλήματος της πολιτισμικής ταυτότητας του ατόμου. Η εν λόγω δυσκολία έχει να κάνει με το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης και της πολυπολιτισμικότητας., Το ζήτημα αυτό προϋποθέτει και απαιτεί από το μελετητή κοινωνιολόγο να μπορεί να δει σφαιρικά το πρόβλημα της ταυτότητας του ατόμου, μέσα από την οπτική της οικουμενικότητας της ζωής του σύγχρονου ανθρώπου, δίνοντας έμφαση στα στοιχεία τα οποία καθορίζουν την συμπεριφορά του στο επίπεδο της καθημερινότητας, με δεδομένη την καθοριστική παρουσία του εθνικού πλαισίου.
Το πρόβλημα για τον ερευνητή κοινωνιολόγο είναι να μπορεί να αναδείξει μέσα από τις συμπεριφορές και τον τρόπο ζωής του ατόμου τα στοιχεία τα οποία του επιτρέπουν και το υποχρεώνουν να λαμβάνει υπόψη του το γεγονός ότι ζει μέσα σε έναν παγκοσμοιοποιημένο ή παγκοσμιοποιούμενο κόσμο, απέναντι στον οποίο αισθάνεται την ανάγκη όχι μόνον της προσαρμογής, αλλά και της αντιπαλότητας.
Εδώ η συνεργασία του κοινωνιολόγου και του φιλοσόφου είναι απαραίτητη. Και είναι αποτελεσματική αυτή η συνεργασία όταν αυτές οι δυο οπτικές, αυτά τα δυο επίπεδα υπάρχουν σε έναν και τον αυτόν ερευνητή . Γι αυτό είναι ιδιαίτερα θετικό για τις προσεγγίσεις των συγγραφέων ότι δίνουν ιδιαίτερο βάρος στο έργο του Ζύγκμουντ Μπάουμαν που συνδυάζει στο έργο του αυτές τις δυο οπτικές. .Και είναι επίσης θετικό ότι στο ανά χείρας βιβλίο το αίσθημα της αβεβαιότητας για το ποίο κάνει λόγο ο Μπάουμαν στο έργο του για το σύγχρονο άνθρωπο, για τη σύγχρονη ανθρωπότητα δεν το μεταφέρουν στην πραγματικότητα. Οι συγγραφείς δέχονται ότι υπάρχουν οι σταθερές που επιτρέπουν στον ερευνητή που μελετά την πραγματικότητα να οδηγηθεί στη διατύπωση αληθειών που αναφέρονται στην πραγματικότητα.. Αυτό τους επιτρέπει να προχωρήσουν στην αποσαφήνιση βασικών εννοιών που έχουν να κάνουν με την κατανόηση και τη μελέτη του θέματος
Το βιβλίο αυτό αποτελεί συμβολή στη μελέτη του ιδιαίτερα δύσκολου, μα άλλο τόσο επίκαιρου προβλήματος της ταυτότητας του σύγχρονου ανθρώπου. Μέσα από τις σελίδες του αναδεικνύεται το αίτημα για περαιτέρω έμπρακτη κοινωνιολογική έρευνα. Το σκοπό αυτό καλείται να υπηρετήσει το ερωτηματολόγιο μαζί με το σκεπτικό που το θεμελιώνει και το ερμηνεύει, που παρατίθεται στο τέλος του βιβλίου.
